ԱՐԱԲԱԿԱՆ ԾԱԳՄԱՄԲ ՓՈԽԱՌՅԱԼ ԲԱՌԵՐՈՎ ԲԱՅԵՐԻ ՏԵՍԱԿԱՆ ԵՎ ԿԻՐԱՌԱԿԱՆ ՀԱՐՑԵՐ
DOI-:
https://doi.org/10.24234/scientific.v2i45.96Հիմնաբառեր-:
արաբերեն փոխառություն, վերլուծական բայ, Սյունիք-Արցախ բարբառային տարածք, բառային փոխառություն, բառային իմաստՎերացական
Հոդվածում քննարկվում է օտար արմատներով բայերի կազմության հարցը՝ Սյունիք-Արցախի բարբառային տարածքի արաբական ծագմամբ փոխառությունների ուսումնասիրությամբ։ Ուսումնասիրության արդյունքում պարզ է դառնում, որ հայերենում բայեր դարձած արաբական ծագմամբ փոխառությունները տարբերվում են մյուս փոխառություններից։
Բանավոր փոխառության ընթացքում քիչ ուշադրություն է դարձվում փոխատու լեզվի քերականական և բառակազմական կաղապարների նշանակությանը։ Միայն բառաքննական վերլուծությամբ կարելի է հայտնաբերել փոխատու լեզվի քերականական կամ ածանցական ձևերը։ Արաբական ծագմամբ որոշ փոխառություններ անցել են այլ լեզուների միջոցով։ Արաբերենից անմիջական կամ միջնորդությամբ անցած փոխառությունների մեծ մասը բայական հարադրություններ է կազմել։ Հավանաբար այդ է պատճառներից մեկը, որ այդպիսիք գիտակցվել են որպես բարբառային փոխառություններ և գրականացման ճանապարհ չեն անցել:
Մի խումբ փոխառություններ հայերենում չունեն իրենց փոխարինողները կամ ամբողջապես չեն արտահայտում հասկացությունը, բայց այդպիսիք նույնպես չեն անցել գրական լեզվին: Նման փոխառությունները կոչվում են լիակատար, որ լրացնում են հասկացության արտահայտման բացը փոխառու լեզվում, ինչպես՝ մո̈ւննաթ1. երախտիք, 2. թախանձանք, 3. պարտքի տակ մնալը» >minna(t) منّة >manna منّ «բարերարություն, շնորհ»։ Իսկ այն փոխառությունները, որոնք փոխառու լեզվում ունեն համանիշ փոխարինողները, կարելի է համարել մասնակի, ինչպես՝ զարար անէլ«վնաս անել»,զարարլու «վնասակար» < ضَرر (zarar) «հաշմանդամ դարձնել»։
Այս ամենով հանդերձ՝ արաբական փոխառությունները վնասակար դեր չեն խաղացել մեր լեզվի մեջ, որևէ կերպ չեն ազդել հայերենի և նրա բարբառների ընդհանուր համակարգին։ Ընդհակառակը, դրանք հարստացրել են բառապաշարը անհրաժեշտ հասկացություններով։
Հղումներ
Abovyan, H. (1983). Sbornik(Collection): Erevan, sovetskij pisatel' izd.
Abovyan, H. (1956). Polnoe sobranie sbornik (Complete collection of countries).(toma 1–8). Erevan, Armyanskaya SSR GA izd.
Abovyan, H. (1981). Rany Armenii(Wounds of Armenia). Erevan, izd. EGU.
Abramyan, A. (1962). Glagol v sovremennom armyanskom yazyke (Verb in Modern Armenian) (t. 1). Erevan, Armyanskaya SSR GA izd.
Abramyan, A. (1962). Nekotorye yavleniya glagoloobrazovaniya, svyazannye s zaimstvovaniyami v sovremennom armyanskom yazyke(Some Phenomena of Verb-Formation Associated with Borrowings in Modern Armenian).Byulleten' social'nyh nauk, 7-8, 115-128.
Agayan, E. B. (1976). Tolkovyj slovar' sovremennogo armyanskogo yazyka (Explanatory dictionary of modern Armenian language ). (Tom 2). Erevan, "Ajastan" izd.
Acharyan, H. (1977). Armyanskij radikal'nyj slovar (Armenian radical dictionary). Press-sluzhba EGU.
Avetikyan G., Surmelyan H., Augeryan M. (1981). Novyj slovar' hajkazyanskogo yazyka (New Haykazyan Dictionary ). (Tom 2). Veneciya, Tipografiya sv. Lazarya.
Bediryan, P. S. (2011). Obshirnyj tolkovyj slovar' armyanskih fraz(An extensive explanatory dictionary of Armenian phrases). Erevan, izd. EGU.
Zakyan, H. (2015). Dvurodnye glagoly v Biblii s prostoj glagol'noj osnovoj(Bilingual Verbs in the Bible with a Simple Verb Stem). Armenovedcheskij zhurnal, 2(30), 3-15.
Ovannisyan, L. (1990). Iranskie zaimstvovaniya armyanskogo yazyka(Iranian loanwords of Armenian). Erevan, Armyanskaya SSR GA izd.
Kazaryan, R. S., Avetisyan G. M. (2009). Slovar' srednearmyanskogo yazyka(Dictionary of Middle Armenian). Erevan, izd. EGU.
Marutyan, A. (1997). K voprosu o slovesnyh zaimstvovaniyah i chistote yazyka (K voprosu o slovesnyh zaimstvovaniyah i chistote yazyka). Istoriko-filologicheskij zhurnal, 2, 111-118.
Petrosyan, H. (1987). Armyanskij slovar'(Armenian dictionary). Erevan, gazeta «Ajastan».
Sakapetoyan R., K. (2011). Novyj zapadnoarmyanskij-vostochnoarmyanskij slovar'(New Western Armenian-Eastern Armenian Dictionary). Erevan, Tigran Mec izd.
Sukiasyan, A. M. (2009). Tolkovyj slovar' sinonimov armyanskogo yazyka (Tolkovyj slovar' sinonimov armyanskogo yazyka). Erevan, izd. EGU.
Vardanyan, A. (2016). Nekotorye novye iranskie zaimstvovaniya v karabahskom dialekte(Some new Iranian borrowings in the Karabakh dialect).Voprosy vostokovedeniya, 12, 273–280.
Ներբեռնումներ
Հրապարակված
Թողարկում
Բաժին
Արտոնագհր
Copyright (c) 2023 Հեղինակ և ամսագիր
Այս աշխատանքն արտոնագրված է որպես a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
